Op 1 juli 2023 treden de nieuwe horizontale groepsvrijstellingsverordeningen inzake onderzoek & ontwikkelings- en specialisatieovereenkomsten (”HGVV’s” of naar het Engelstalige acroniem “HBERs”) in werking. De bijbehorende horizontale richtsnoeren treden daarmee ook in werking. Het is enkel wachten op publicatie van deze richtsnoeren in het Publicatieblad van de EU. De oude HBERs zijn aangepast na een grondige evaluatie in het licht van economische en maatschappelijke ontwikkelingen zoals de digitalisering en duurzaamheidsdoelen.

Na kort te hebben toegelicht wat een groepsvrijstelling ook alweer inhoudt, zetten wij in dit blog per onderwerp enkele belangrijke ontwikkelingen en wijzigingen uiteen ten opzichte van de huidige HBERs en richtsnoeren.

Wat is een groepsvrijstelling?

Het kartelverbod verbiedt – kort samengevat – alle samenwerking tussen ondernemingen die de mededinging op de interne markt (merkbaar) kan beperken. Groepsvrijstellingen bepalen dat voor duidelijk omschreven groepen van overeenkomsten, zoals specialisatieovereenkomsten, het kartelverbod niet geldt. De horizontale richtsnoeren van de Europese Commissie (“Commissie”) geven vervolgens meer duidelijkheid over onder meer de toepassing van de Groepsvrijstellingen, zodat ondernemingen (of hun juridisch adviseurs) zelf kunnen beoordelen of de ondernemersafspraken al dan niet binnen de ‘veilige haven’ vallen.

Belangrijke ontwikkelingen en wijzingen

Hieronder behandelen wij de belangrijkste vernieuwingen van de nieuwe Groepsvrijstellingen en de nieuwe Richtsnoeren op een aantal horizontale samenwerkingsonderwerpen.

Onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomsten

Voorafgaand aan de nieuwe HBERs bestond de zorg dat innovatieconcurrentie niet genoeg wordt beschermd door de oude HBER in gevallen waarin het niet mogelijk is om de relevante marktaandeeldrempel toe te passen. In de nieuwe HBER kunnen partijen die afspraken willen maken over onderzoek of ontwikkeling, maar op dat moment niet met elkaar concurreren op bepaalde markten voor bestaande producten of technologieën, toch als concurrenten van elkaar worden beschouwd op het gebied van innovatie.

Om het gemakkelijker te maken voor ondernemingen om samen te werken op het gebied van onderzoek en ontwikkeling:

• Is de vrijstellingsperiode vereenvoudigd die van toepassing is als het gecombineerde marktaandeel van de samenwerkende ondernemingen alsnog boven de drempel voor vrijstelling komt, nadat dit marktaandeel aanvankelijk onder de drempel bleef;
• Mag het marktaandeel van samenwerkende ondernemingen worden berekend op basis van het gemiddelde van drie voorafgaande kalenderjaren als de data van het voorafgaande kalenderjaar niet representatief zijn.

 Specialisatieovereenkomsten

Onder de nieuwe HBER voor specialisatieovereenkomsten is de definitie voor ‘eenzijdige specialisatieovereenkomsten’ uitgebreid naar twee of meer partijen. Dit is vooral belangrijk voor midden- en kleinbedrijven omdat zij, door hun omvang en beperkte middelen, vaak met meer dan één partij willen samenwerken. Daarnaast is nu duidelijk dat de richtsnoeren betrekking hebben op alle soorten

horizontale onderaannemingsovereenkomsten, niet alleen overeenkomsten die tot doel hebben de productie uit te breiden.

Om het gemakkelijker te maken voor ondernemingen om samen te werken op het gebied van specialisatie:

• Is de vrijstellingsperiode vereenvoudigd die van toepassing is als het gecombineerde marktaandeel van de samenwerkende ondernemingen alsnog boven de drempel voor vrijstelling komt, nadat dit marktaandeel aanvankelijk onder de drempel bleef;
• Zijn er nieuwe definities en verduidelijkingen van bestaande definities;
• Mag het marktaandeel van samenwerkende ondernemingen worden berekend op basis van het gemiddelde van drie voorafgaande kalenderjaren als de data van het voorafgaande kalenderjaar niet representatief zijn.

Samenwerkingsmogelijkheden bij inkoop

De nieuwe richtsnoeren maken duidelijk:

• Dat de richtsnoeren betrekkingen hebben op alle sectoren en niet alleen op daadwerkelijke gezamenlijke inkoop maar ook op gezamenlijke onderhandeling over inkoopvoorwaarden;
• Wat de verschillen zijn tussen inkoopkartels en gezamenlijke inkoopregelingen;
• Wanneer gezamenlijke inkoopregelingen kunnen leiden tot mogelijke concurrentieverstorende effecten aan de upstream-aanbodzijde voor leveranciers en onder welke omstandigheden het minder waarschijnlijk is dat lagere inkoopprijzen worden doorberekend aan de consument.

Commercialiseringsovereenkomsten

De nieuwe richtsnoeren bevatten:

• Aanvullende begeleiding over de belangrijkste risico's van outputbeperking bij commercialiseringsovereenkomsten;
• Verdere verduidelijkingen over de betrokken markten en over concurrentieverstorende effecten;
• Een nieuwe afdeling over inschrijvende consortia en handvatten om deze te onderscheiden van manipulatie van aanbestedingsprocedures.

Informatie-uitwisseling

De nieuwe richtsnoeren bevatten:

• Een nieuwe structuur om zelfevaluatie te vergemakkelijken;
• Aanvullende richtsnoeren over de verschillende soorten informatie-uitwisseling, waaronder verschillende soorten gegevensuitwisseling;
• Richtlijnen over wat commercieel gevoelige informatie is, inclusief verwijzingen naar recente jurisprudentie;
• Nieuwe richtlijnen over voorzorgsmaatregelen die ondernemingen kunnen nemen om inbreuken te voorkomen, met inbegrip van maatregelen om het gebruik van gegevens te beperken/controleren, zoals het gebruik van ‘clean teams’.

Duurzaamheidsovereenkomsten

Het nieuwe mededingingsbeleid moet niet in de weg staan van horizontale samenwerkingsovereenkomsten die duurzaamheidsdoelstellingen nastreven. De richtlijnen bevatten:

• Een brede definitie van duurzaamheidsafspraken, gebaseerd op de duurzameontwikkelingsdoelstellingen van de VN;
• Voorbeelden van soorten duurzaamheidsafspraken die buiten de reikwijdte van het kartelverbod vallen;
• Een ruimere veilige haven voor standaardisatieovereenkomsten op het gebied van duurzaamheid die aan bepaalde eisen voldoen;
• Richtlijnen over de economische en technische ‘voordelen’ die in aanmerking kunnen worden genomen bij de beoordeling of een duurzaamheidsafspraak voldoet aan de voorwaarden om van het kartelverbod te worden uitgezonderd.

Slotsom

Uit bovenstaande volgt dat de nieuwe HBERs meer mogelijkheden bieden voor horizontale samenwerking zonder dat daarbij het kartelverbod wordt overtreden. Dat is gunstig voor bedrijven die bijvoorbeeld afspraken willen maken over onderzoek en ontwikkeling of duurzaamheid.

Meer weten over de nieuwe samenwerkingsmogelijkheden? Neem contact op met onze specialisten: Joost Houdijk of Octave Schyns.

Op 29 juni a.s. organiseren wij een webinar over de nieuwe horizontale groepsvrijstellingsverordeningen inzake onderzoek & ontwikkelings- en specialisatie-overeenkomsten (”HGVV’s” of naar het Engelstalige acroniem “HBERs”), alsook de bijbehorende horizontale richtsnoeren. Tijdens het webinar zullen wij de belangrijkste ontwikkelingen en wijzigingen ten opzichte van de huidige HBERs en richtsnoeren bespreken. Meer informatie en aanmelden kan hier.