De minister van Justitie en Veiligheid heeft deze maand een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer gestuurd die de sluitingsbevoegdheid in artikel 174a Gemeentewet gaat uitbreiden. Deze wet geeft de burgemeester de bevoegdheid om een woning te sluiten bij ernstig geweld in en nabij een woning en bij het aantreffen van wapens.

Nu: sluiting 174a beperkt tot overlast rond woning

Tot nu toe is de mogelijkheid om een woning te sluiten beperkt tot het aantreffen van een handelshoeveelheid drugs (artikel 13b Opiumwet) en gevallen waarin door gedragingen in de woning de openbare orde rond de woning aantoonbaar is verstoord of daarvoor een vrees bestaat (artikel 174a Gemeentewet). Om van de bevoegdheid uit 174a Gemeentewet gebruik te kunnen maken, moet worden aangetoond dat er sprake is van overlast die maatschappelijk onaanvaardbare vormen aanneemt en die niet met andere, minder ingrijpende middelen kan worden bestreden (ECLI:NL:RVS:2017:923). Daarnaast kan een noodbevel (artikel 175 Gemeentewet) in uitzonderlijke gevallen een mogelijkheid bieden om een woning te sluiten. Dit kan echter ook niet zomaar, omdat daarvoor sprake moet zijn van een oproerige beweging, andere ernstige wanordelijkheden of een ramp, dan wel van ernstige vrees voor het ontstaan daarvan.

Grondslag 174a niet toereikend

De vereisten die aan de inzet van artikel 174a Gemeentewet worden gesteld zijn hoog. Het gooien van explosieven richting een woning is bijvoorbeeld onvoldoende, omdat het gevaar of overlast dan niet afkomstig is vanuit de woning. De overlast moet zich daarnaast met grote regelmaat en langdurig in de woning voordoen (zie bijvoorbeeld ECLI:NL:RVS:2017:923). Het wetsvoorstel staat boordevol voorbeelden waaruit blijkt dat de bevoegdheid niet toereikend was. Genoemd worden bijvoorbeeld:

• In Eindhoven werd een na jarenlange detentie teruggekeerde veroordeelde voor synthetische drugshandel beschoten met een automatisch wapen, waarbij de kogels insloegen in zijn woning, twee naastgelegen woningen en nabije auto’s (ECLI:NL:RBSHE:2011:BP9061).
• In Roosendaal zaten na een beschieting de kogelgaten in de brievenbus en het raam en rolluik van de woning van een man die zelf werd verdacht van een schietpartij in dezelfde wijk, tweeënhalve maand eerder (ECLI:NL:RBZWB:2018:1340).
• In Aalsmeer werden in de woning van de vriendin van een wegens een ‘vergisliquidatie’ gedetineerde verdachte, naast een volle patroonhouder met munitie, twee doorgeladen vuurwapens aangetroffen (ECLI:NL:RBAMS:2017:10629).

Hoewel niet alle gevallen zijn uitgeprocedeerd tot in hoogste instantie, bleek het huidige artikel 174a Gemeentewet onvoldoende als grondslag.

Toekomst: ook sluiting mogelijk bij geweld en aantreffen wapens

Burgemeesters hebben gelet hierop aan Den Haag een signaal afgegeven in bepaalde gevallen met lege handen te staan. De minister wil de bevoegdheid uit artikel 174a Gemeentewet daarom uitbreiden naar gevallen waarin sprake is van 1) geweld in en nabij een woning of 2) bij het aantreffen van wapens. Om te kunnen ingrijpen in de privésfeer is een wettelijke grondslag vereist. Dit wetsvoorstel voorziet daarin. Artikel 174a, lid 1 komt als met de wetswijziging akkoord wordt gegaan als volgt te luiden (het schuine onderstreepte gedeelte is nieuw):

Artikel 174a Gemeentewet

1. De burgemeester kan besluiten een woning, een niet voor het publiek toegankelijk lokaal of een bij die woning of dat lokaal behorend erf te sluiten, indien:

1. door gedragingen in de woning of het lokaal of op het erf de openbare orde rond de woning, het lokaal of het erf wordt verstoord;
2. door ernstig geweld, of bedreiging daarmee, in of in de onmiddellijke nabijheid van de woning of het lokaal of op het erf of in de onmiddellijke nabijheid van het erf, de openbare orde rond de woning, het lokaal of het erf wordt verstoord of ernstige vrees bestaat voor het ontstaan van een zodanige verstoring;
3. door het aantreffen in de woning of het lokaal of op het erf van een wapen als bedoeld in artikel 2 van de Wet wapens en munitie de openbare orde rond de woning, het lokaal of het erf wordt verstoord of ernstige vrees bestaat voor het ontstaan van een zodanige verstoring.

In feite worden hiermee twee sluitingsgronden aan de reeds bestaande grondslag voor sluiting toegevoegd. De Onteigeningswet en het Burgerlijk Wetboek die een vervolg op de sluiting mogelijk maken (onteigening en ontbinding huurovereenkomst) worden overeenkomstig aangepast. Dit is nodig om een huurovereenkomst ook in de nieuwe gevallen buitengerechtelijk te ontbinden en een woning – indien bepalingen uit de Woningwet over gebruik of beheer van een gesloten gebouw geen duurzame oplossing bieden – na geslotenverklaring te kunnen onteigenen. Ook wordt de wetswijziging overeenkomstig doorgevoerd in Bonaire, Sint Eustatius en Saba.

Tot slot

De minister heeft het wetsvoorstel toegezonden aan de Tweede Kamer. Indien zij akkoord gaat, dient de Eerste Kamer zich nog over het wetsvoorstel te buigen. De Raad van State heeft al advies gegeven over het wetsvoorstel, waarna in het wetsvoorstel meer aandacht is besteed aan de beperking van artikel 10 van de Grondwet (bescherming persoonlijke levenssfeer) en er op de verschillende soorten wapens is ingegaan. Nog niet bekend is wanneer de wetswijziging in werking treedt. We houden dat natuurlijk voor je in de gaten en brengen je daarvan op de hoogte.