Het afgelopen jaar is er veel discussie geweest over de toekomst van de vrijgevestigd medisch specialist. De meeste politieke partijen hadden in hun verkiezingsprogramma staan dat medisch specialisten verplicht in loondienst moeten.
AKD heeft voorjaar 2021 op verzoek van de Tweede Kamer onderzoek gedaan naar de juridische mogelijkheden van een verplicht dienstverband. Daarbij hebben wij onderzocht of de veronderstelling klopt dat dienstverband leidt tot een kostenbesparing. Wij kwamen tot de conclusie dat onder het huidige bekostigingsregime en de praktijk van contracteren tussen ziekenhuizen en zorgverzekeraars, een besparing door medisch specialisten in loondienst te brengen ongewis is. Ook hebben wij onderzocht of het de bestuurbaarheid van ziekenhuizen zou vergroten. Op basis van interviews die wij hebben gehouden met ziekenhuisbestuurders, kwamen wij tot de conclusie dat deze maatregel wel zou kunnen bijdragen aan een betere besturing van onze ziekenhuizen.
In ons onderzoek hebben wij bovendien vastgesteld dat de gedachte dat de Staat de medisch specialisten moet compenseren voor het verlies aan goodwill, niet gebaseerd kan worden op het Europees verdrag voor de Rechten van de Mens. Dat zou betekenen dat de kosten van een verplicht dienstverband, die veelal becijferd worden op twee miljard euro, veel lager zouden kunnen zijn.
Wij hebben in ons onderzoek wel een nieuw juridisch gezichtspunt benoemd, te weten de vrij verkeersbepalingen van de Europese Unie. Een verplicht dienstverband zou de vrijheid van vestiging beperken. De noodzaak en proportionaliteit van die maatregel zou daarom goed gemotiveerd moeten worden.
Het hoeft niet te verrassen dat de Federatie Medisch Specialisten het niet eens was met ons onderzoek. De Federatie heeft opdracht gegeven voor een juridische contra-analyse. Dat rapport van de Federatie grijpt de vrij verkeersbepaling aan om te beargumenteren waarom een verplicht dienstverband niet zou kunnen.
De Nederlandse Vereniging voor ziekenhuizen heeft ondertussen aangegeven dat een verplicht dienstverband voor medisch specialisten niet de eerste prioriteit heeft. Er zijn belangrijker thema’s voor de ziekenhuizen volgens de voorzitter. Dat zet de voorstanders van een verplicht dienstverband op behoorlijke achterstand: als de ziekenhuizen het niet nodig vinden om de bestuurbaarheid te vergroten, dan is het probleem kennelijk toch niet zo groot.
Het regeerakkoord over medisch specialisten in loondienst
Wat zegt het regeerakkoord hierover? Het regeerakkoord hecht veel waarde aan passende zorg. Daarnaast benoemt het ook het belang van de bestuurbaarheid van ziekenhuizen en het afremmen van perverse prikkels. Het geeft daarin de medisch specialistische bedrijven (MSB’s) een verantwoordelijkheid. Feitelijk bevat het regeerakkoord zelfs een ultimatum: indien bij de MSB’s binnen twee jaar onvoldoende verbetering optreedt, zal er regelgeving komen zodat alle medisch specialisten in loondienst gaan. Die regelgeving bereidt het kabinet ook voor, zo kondigt het regeerakkoord aan.
Wat moeten de MSB’s doen om de ‘straf’ van verplicht dienstverband te ontlopen? Wanneer is er sprake van (on)voldoende verbetering? Hoe meet je de bestuurbaarheid van ziekenhuizen? Hoe haal je perverse prikkels voor medisch specialisten weg als die voor ziekenhuizen blijven bestaan? Als de onduidelijkheid van het regeerakkoord daarover blijft bestaan, tast dat bij voorbaat de legitimiteit van de verstrekkende maatregel van een verplicht dienstverband aan.
Het afgelopen jaar is er veel discussie geweest over de toekomst van de vrijgevestigd medisch specialist. De meeste politieke partijen hadden in hun verkiezingsprogramma staan dat medisch specialisten verplicht in loondienst moeten.
AKD heeft voorjaar 2021 op verzoek van de Tweede Kamer onderzoek gedaan naar de juridische mogelijkheden van een verplicht dienstverband. Daarbij hebben wij onderzocht of de veronderstelling klopt dat dienstverband leidt tot een kostenbesparing. Wij kwamen tot de conclusie dat onder het huidige bekostigingsregime en de praktijk van contracteren tussen ziekenhuizen en zorgverzekeraars, een besparing door medisch specialisten in loondienst te brengen ongewis is. Ook hebben wij onderzocht of het de bestuurbaarheid van ziekenhuizen zou vergroten. Op basis van interviews die wij hebben gehouden met ziekenhuisbestuurders, kwamen wij tot de conclusie dat deze maatregel wel zou kunnen bijdragen aan een betere besturing van onze ziekenhuizen.
In ons onderzoek hebben wij bovendien vastgesteld dat de gedachte dat de Staat de medisch specialisten moet compenseren voor het verlies aan goodwill, niet gebaseerd kan worden op het Europees verdrag voor de Rechten van de Mens. Dat zou betekenen dat de kosten van een verplicht dienstverband, die veelal becijferd worden op twee miljard euro, veel lager zouden kunnen zijn.
Wij hebben in ons onderzoek wel een nieuw juridisch gezichtspunt benoemd, te weten de vrij verkeersbepalingen van de Europese Unie. Een verplicht dienstverband zou de vrijheid van vestiging beperken. De noodzaak en proportionaliteit van die maatregel zou daarom goed gemotiveerd moeten worden.
Het hoeft niet te verrassen dat de Federatie Medisch Specialisten het niet eens was met ons onderzoek. De Federatie heeft opdracht gegeven voor een juridische contra-analyse. Dat rapport van de Federatie grijpt de vrij verkeersbepaling aan om te beargumenteren waarom een verplicht dienstverband niet zou kunnen.
De Nederlandse Vereniging voor ziekenhuizen heeft ondertussen aangegeven dat een verplicht dienstverband voor medisch specialisten niet de eerste prioriteit heeft. Er zijn belangrijker thema’s voor de ziekenhuizen volgens de voorzitter. Dat zet de voorstanders van een verplicht dienstverband op behoorlijke achterstand: als de ziekenhuizen het niet nodig vinden om de bestuurbaarheid te vergroten, dan is het probleem kennelijk toch niet zo groot.
Het regeerakkoord over medisch specialisten in loondienst
Wat zegt het regeerakkoord hierover? Het regeerakkoord hecht veel waarde aan passende zorg. Daarnaast benoemt het ook het belang van de bestuurbaarheid van ziekenhuizen en het afremmen van perverse prikkels. Het geeft daarin de medisch specialistische bedrijven (MSB’s) een verantwoordelijkheid. Feitelijk bevat het regeerakkoord zelfs een ultimatum: indien bij de MSB’s binnen twee jaar onvoldoende verbetering optreedt, zal er regelgeving komen zodat alle medisch specialisten in loondienst gaan. Die regelgeving bereidt het kabinet ook voor, zo kondigt het regeerakkoord aan.
Wat moeten de MSB’s doen om de ‘straf’ van verplicht dienstverband te ontlopen? Wanneer is er sprake van (on)voldoende verbetering? Hoe meet je de bestuurbaarheid van ziekenhuizen? Hoe haal je perverse prikkels voor medisch specialisten weg als die voor ziekenhuizen blijven bestaan? Als de onduidelijkheid van het regeerakkoord daarover blijft bestaan, tast dat bij voorbaat de legitimiteit van de verstrekkende maatregel van een verplicht dienstverband aan.